Целта на образованието, според д-р Рајовиќ, мора да биде развивање на функционално знаење и креативност, што не е случај со начинот на учење и образование во поранешна Југославија.
Докторот Ранко Рајовиќ смета дека главни виновници за детскиот гнев и разгалување се родителите кои му дозволиле и му пружиле се, а како најголема грешка ја наведе презаштитата.
– Секако, родителите тоа го прават од најголема љубов, но мора да ја знаете границата помеѓу заштитата и презаштитата – вели д-р Рајовиќ во интервју за Radiosarajevo.ba, еден од најголемите експерти за раниот развој на интелигенцијата кај децата. .
Тој посочува дека најважно е родителите да им овозможат нормално развивање, и дека мора да ја потиснат вознемиреноста која води до прекумерна заштита на наследникот.
– Детето како биолошки организам мора да се развива, да излегува на дожд, ветер и сонце, па дури и да падне, можеби да му ги одере лактите и колената. Сепак, имате родители кои не дозволуваат детето да падне . Токму тоа е прекумерна заштита и тоа е она што го кочи развојот на детето“.
Тој особено подвлекува дека родителот едноставно не го развива биолошкиот потенцијал на детето.
– Живите суштества кои не се движат се растенија, немаат нервни клетки. Ние сме живи суштества за движење, имаме најкомплексен нервен систем. Главната карактеристика на луѓето е исправено одење и движење. Да се преведе, мозокот се развива во движење. Од физиологијата знаеме дека мозокот најмногу се развива до втората, третата, петтата, седмата и дванаесеттата година. Се поставува прашањето која е главната работа на детето. Така што тој се движи и во тоа движење паѓа и се повредува и учи да се фати кога ќе падне. Сега имате чудни ситуации во градинките и училиштата, каде децата паѓаат како даска, затоа што нивниот мозок претходно не научил да се среќаваат.
Д-р Рајовиќ како живописен пример го наведува детскиот поводник. Тој оценува колку е корисно само во ситуации кога сакаме да го контролираме движењето на детето во близина на патишта и големи гужви, но не и во паркови.
– Сигурно сте виделе родители кои ги водат децата на поводник, сличен на оној што се користи за кучињата. Ги прашувам родителите – што ќе направи за вас? Родителите објаснуваат дека кога детето оди со него, поретко паѓа, не развива страв од паѓање и оди побрзо. Затоа внимавајте, ако детето не научи да паѓа на една, две, три години, кога ќе научи. Детето мора да научи да скока и да прескокнува пречки. Природно е да го прави тоа, особено ако може на песок, лисја, сено, плитка вода… Во тоа скокање и движење работат сите мускули, мозокот го контролира и нови нервни врски, се прават синапси, а неговата интелигенцијата утре зависи од тоа. Ако не му дозволите да го стори тоа, тој ќе скокне низ куќата, што може да биде опасно. Не е задача на родителот да го спречи детето да скока, туку да се погрижи да не се повреди“.
Лекарот предупредува дека има многу тенка граница помеѓу заштитата и прекумерната заштита.
– Едукацијата на родителите е многу важна. И денес кога ги прашувам родителите колку е важна генетиката и колку животната средина е важна за интелигенцијата, мислењата се поделени. Замислете дека родителите кои се многу интелигентни имаат син. Тој син живее пет години сам во просторија во која никој не комуницира со него. Дали тој син ќе биде 50 или 30 отсто како родителот. Не, тоа дете ќе биде ментално заостанат. Овде гледаме дека животната средина е речиси 100 проценти важна. Тогаш често прашуваме што е со генетиката. И генетиката е 100 проценти важна, но развојот на тој потенцијал зависи од околината.
Како еден од водечките проблеми тој ја наведува прекумерната употреба на компјутери, односно таблети и мобилни телефони. Јасно е, посочува, дека сето тоа се важни помагала, но доколку има ограничувања. Многу родители, кога се премногу уморни, загрижени или имаат итна работа, ќе му дадат на своето дете таблет или мобилен телефон неколку часа. До моментот кога ќе се контролира употребата на помагала – во ред е, но се што е спротивно на тоа ќе направи голема штета, предупредува Рајовиќ.
– Сè повеќе сме опкружени со технологија, родителите на крајот ја купуваат за да си го олеснат животот, а тоа на крајот има штетно влијание врз развојот на детето. Родителите мора да бидат свесни дека околината е важна и дека ако околината се менува, а ние сме свесни колку брзо се менува, тоа влијае и на развојот на детето. Затоа мораме да промениме некои стратегии, пристапот кон развојот и образованието на детето, бидејќи во спротивно ќе платиме висока цена, а се чини дека веќе ја плаќаме.
Доктор Рајовиќ објаснува колку е важно родителите да знаат што е добро, што не е добро и зошто, како и како да му помогнеме на детето каде сме згрешиле.
– Кинезите би рекле грешките создаваат искуство, а искуството е почеток на мудроста. Никој не сака да направи грешка на своето дете. Најдобро е да се едуцирате и да не дојдете во ситуација да се прават грешки. Децата брзо растат, а грешките тешко се поправаат.
Главната работа на детето треба да биде играта. Имено, присилувањето на децата истовремено да посетуваат музички училишта, разни спортови и да учат јазици е вообичаен феномен. Во тој случај, останува премалку или воопшто нема време за игра, што не е добро. Не смееме, вели д-р Рајовиќ, да ги тераме децата да одат од активност на активност или, пак, да им даваме компјутер да играат колку што сакаат.
– Компјутерот не е игра, компјутерот е придобивка и не може да ги замени родителите. Прошетка, парк, природа, шума, одење на село – ова е нешто што помага во развојот на детето. Задачата на родителот е да го направи детето што е можно посреќно и агилно. Времето кое родителите го поминуваат со своето дете е незаменливо. Кога детето оди, детето е среќно, но тоа е неизмерна среќа и за родителите, слична е ситуацијата кога ќе научи да вози велосипед или некоја друга вештина. Сето ова го прави детето среќно, но во исто време и нас не прави среќни. Тоа е време кое минува многу брзо. Знам дека сите се враќаме од работа уморни, детето ни скока на глава, но разберете дека родителот не може да се замени со таблет и мобилен телефон.
Што предизвикува разгалено дете?
Отсуството на правила доведува до поместување на границите и расипување на децата. А правилата и границите ги поставува родителот, без разлика дали се работи за џамлии, сликички или коцки. Договорете се на почеток и држете се до договорот, советува д-р Ранко.
– Сигурно сте доживеале вашето дете да бара да му купите нешто. Родителите често попуштаат, детето бара нешто, не сте во можност да го спречите и да попуштите. И тоа постојано се повторува, па детето учи да плаче и го добива она што го сака. Тоа не смее да се случи. На пример, на едно предавање реков дека џамлиите се добри. И родителите веднаш му купија 100 џамлии на своето дете за викенд, бабата дојде утре и купи уште 100. Па не е веќе игра. Бидејќи утре детето доаѓа во трговскиот центар и бара дополнителни џамлии, мајката прво вели дека не може, но по одредено време попушта. Половина час подоцна детето гледа други џамлии и повторно ја прашува мајка си, но сега, на незадоволство на мајка му, почна да плаче и да вреска. Мајка не може да слуша од срам и повторно попушта. Во таа ситуација проблемот е родителот, а не детето“.
Зошто настанува излив на гнев?
Детето кое нема друг начин да реши проблем, го решава со плачење или фрлање бес. Најчесто тоа се разгалени деца кои сакаат се и сакаат веднаш. И во овој случај, поставувањето на границите е важно.
– Пред се би го споменал големиот проблем на денешницата – тоа се игри. Голем број деца седат и играат со часови. Тогаш она што се случува е дека детето е наградено со одредена доза ендорфин за секое поминато ниво, потоа ендорфин, па допамин. Тоа е како дете да се дрогира. Кога детето го напушта виртуелниот свет, не може да седи и да чита книга или да учи. Неговиот мозок има стекнато одредено ниво на фреквенција што не ни припаѓа биолошки. И детето не се снаоѓа во реалниот свет. Нема социјализација, прагот на толеранција е низок и почнуваат проблемите, еден од нив се изливите на гнев. Мора да се постават граници, бидејќи подобро е да се спречи отколку да се лекува.
