Со години по смртта на Александар Ранковиќ, на сила беше забрана за неговото јавно спомнување. Но, затоа неговата внука била исклучително популарна.
Александар Лека Ранковиќ беше многу нешта – првиот шеф на ОЗНА и УДБА, човек кој до 1966 година беше шеф на сите полициски и тајни служби и еден од најблиските соработници на Тито.
А сепак, помладите генерации навистина не знаат кој бил овој човек и што му се случило. Оние кои знаат имаат други прашања, од кои најчесто е зошто Ранковиќ засекогаш молчеше по Брионскиот пленум. А зошто молчеше, зборуваше адвокатот Том Фило во емисијата Пулс Србија на ТВ Курир.
Тој тврди дека молкот на Ранковиќ е сосема разбирлив, но дека од него можело да се дознае како и кога Драгољуб Дража Михајловиќ и т.н. „планински лав“, како што беше името на Никола Калабиќ:
– Во 1966 година е исклучен од партијата. Она што го спаси него, како и Жујовиќ, беше заветот на молчење. Молчеше како и сите нормални припадници на таа тајна полиција. Понекогаш тие луѓе не смеат да зборуваат, без разлика дали се работи за УДБА или за ОЗНА. Единствено жалам што Ранковиќ можеше да каже како и каде Драгољуб Дража Михаиловиќ и т.н. планински лав, Никола Калабиќ.
Тој раскажал што му кажал еднаш за Ранковиќ внукот на Тито, Јошка Броз.
– Кај мене во претходното свикување заменик беше Јошка Броз, внукот на Тито. Тој тврдеше дека еднаш разговарал со Тито и дека Тито бил во солзи бидејќи немал контакт со Ранковиќ. Тито го испратил Јошко кај Ранковиќ, кој потоа наводно му рекол: „Нека биде како што е и како што треба до крај“. Синот на Ранковиќ изјави дека тоа не е вистина. Не знам која од овие две приказни е вистинита – рече Фила.
Јас, кој прислушував се, од собранието до спалната соба, последен знаев што ми се подготвува“, напиша тој во своите мемоари.
А кој всушност бил славниот Лека?
Роден е на 28 ноември 1909 година во селото Дражевац, Обреновац. Потекнува од сиромашно семејство. Тој рано го изгубил својот татко. Основно училиште завршил во родниот град. Како и многу други сиромашни момчиња од неговиот регион, тој исто така отишол во Белград во 1922 година да научи занает.
Тешките услови за живот под кои живеел многу влијаеле да се вклучи во редовите на работничкото движење на многу млада возраст. За тоа придонесоа и некои работници кои работеа во истата работилница со него, а кои во времето кога Комунистичката партија беше нелегална, носеа и криеја во продавницата политичка литература и публикации што Ранковиќ тајно ги читаше. Како петнаесетгодишен млад човек, тој се зачленил во синдикатот во 1924 година.
На почетокот на 1925 година, кога станал калфа, активно соработувал во раководството на Абаџиската работничка секција. Две години подоцна, во 1927 година, бил член на гранката на сите кројачи и текстилни работници. Таму ја запознал својата идна сопруга Анѓа, која исто така била активна во работничкото движење. Истата година Александар Ранковиќ бил примен за член на Сојузот на комунистичката младина на Југославија (СКОЈ), а набргу потоа станува секретар на Месниот комитет на СКОЈ за Белград.
Ранковиќ беше еден од луѓето кои се појавија по Втората светска војна како најсигурни борци во името на новиот поредок и еден од „старите комунисти“. ОЗНА е веќе основана во 1944 година и во тие денови имаше полни раце работа.
Станува учесник во Народноослободителната борба, општествено-политички работник на СФРЈ и СР Србија, херој на социјалистичкото дело и народен херој на Југославија.
Исто така, бил член на сите значајни политички тела, како во државата, така и во Комунистичката партија – бил потпретседател на Сојузното собрание, член на Извршниот комитет на ЦК на Сојузот на комунистите на Југославија, потпретседател. на Сојузниот извршен совет и претседател на Комитетот за внатрешна политика, член на Секретаријатот на Извршниот комитет на ЦК на СКЈ, член на Централниот комитет на Сојузот на комунистите на Србија, член на Претседателството на Сојузниот комитет на Социјалистичкиот сојуз на работникот на Југославија…
За сето тоа време, покрај овие функции, Александар Ранковиќ бил и на чело на сите полициски и тајни служби на Југославија, задолжени за борба против сите оние кои важеле за противници на државата и на тогашниот режим. Освен тоа, една од најважните работи е тоа што бил кум на свадбата на Јосип Броз Тито во 1952 година кога се оженил со Јованка.
Незапирлив налет
До 1966 година, политичката моќ на Александар Ранковиќ постојано растеше. Затоа неговиот пад беше уште поголем кога еднаш изби „аферата со прислушувањето“.
И по разделбата меѓу Тито и Сталин, Ранковиќ остана лојален на партијата и на Тито. Службите со кои раководел извршиле масовни апсења и ликвидации на симпатизери на Информбирото. Многумина беа осудени без доволно докази, само врз основа на сомнеж и без критериуми.
Во 1966 година, во канцеларијата на Тито и во спалната соба на неговата сопруга Јованка во резиденцијата на Ужичка бр. 15 во Белград, наводно биле откриени уреди за слушање. Кој точно ги пронашол тие уреди и на кој начин никогаш не беше обелоденето, но вината веднаш падна на Службата за државна безбедност и нејзиниот прв човек – Александар Ранковиќ, кој беше обвинет дека „се издигнал над општеството како сила“.
На Брионскиот пленум закажан за 1 јули 1966 година, Александар Ранковиќ зборуваше малку. Тој беше изолиран, а неговите поранешни другари го избегнуваа. Изгледаше збунето, збунето и не се бранеше. Сите учесници во дискусијата ги осудија неговите постапки. За време на сесијата ненадејно му се слошило, при што доживеал благ срцев удар. Кога зборуваше, зборуваше само за својата морална одговорност и поднесе оставка од сите функции.
Така, на 1 јули 1966 година заврши блескавата кариера на Александар Ранковиќ, основач на сите тајни служби во Југославија, кум и еден од најблиските соработници на Јосип Броз Тито.
Дали тој мораше да молчи засекогаш?
По Брион, Ранковиќ замолкна. Живеел мирен и затскриен живот и се занимавал со пишување мемоари. Во нив напишал: „Јас, кој прислушував сè, од собранието до спалната соба, последен знаев што ми се подготвува“.
Живеејќи далеку од своите поранешни другари во неговата вила во Дубровник, тој се посвети на своите „дневнички белешки“, кои беа објавени по неговата смрт. Во нив напишал: „Јас, кој прислушував сè, од собранието до спалната соба, последен знаев што ми се подготвува“.
Поради лошата здравствена состојба, на Ранковиќ му било препорачано да се опорави на море. Ноќта помеѓу 18 и 19 август 1983 година, на Ранковиќ ненадејно му се слошило. Тој бил на терасата на хотелот кога повторно добил срцев удар. Кога докторот пристигнал по полноќ, констатирал моментална смрт.
Кога се дозна за смртта на Лека, многу луѓе почнаа да се собираат околу неговото родно место во Дражевци. Првично беше планирано погребот да се случи на ова место откако ковчегот ќе биде пренесен од Дубровник во Белград. Генералот Сретен Костиќ енергично се спротивстави на ова и рече дека Ранковиќ припаѓа во „Алејата на великите“ на Новите гробишта во Белград. Околу 100.000 луѓе спонтано присуствуваа на погребот на Александар Ранковиќ, што говори за неговата репутација и популарност.
Од друга страна, Централниот комитет на Сојузот на комунистите го цензурирал самиот чин на погребување. Во кратката репортажа на Танјуг, која беше емитувана, беше наведено дека од Ранковиќ се простиле „неколку илјади граѓани“. Според проценките на некои очевидци, ги имало повеќе од 100 илјади, а го испратиле со извици: „Лека, Лека“.
По трагичната смрт на неговата прва сопруга Анѓа Ранковиќ (1909—1942), со која го добил синот Мирослав-Миќа, се оженил со Владислава Славка Ранковиќ (1920—2008), а со неа го добил уште еден син Слободан.
Неговата внука била многу популарна во Србија
Неговата внука Ања Ранковиќ беше една од најуспешните водителки кај нас и почитувана новинарка, а денес се занимава со сосема поинаква работа. Според локалните медиуми, таа е еден од водечките менаџерски експерти во спортска компанија.
Најголема популарност ја стекнала кога работела на телевизијата БК каде ја водела емисијата „Загатка“.
Таа со години ужива во бракот со поранешниот модел Дејан Дмитровиќ. Таа никогаш не била дел од скандал и откако се повлече од очите на јавноста ретко се појавува на настани во главниот град.
